Wadweek 20-27 juli

Door: Antonin van de Bree

Bemanning:
Monica, Stance, Marco, Anies, Ardin, Baikal, Bonne, Antonin (schipper)

We hadden besloten om dit jaar weer een week met het gezin op het Wad te gaan zeilen. Vorig jaar hebben we dat voor het eerst gedaan. Eigenlijk door toeval en op het laatste moment omdat er te weinig opstappers waren. En de opstappers die er wel waren, was ook een gezin met jonge kinderen. Vandaar. Dat was toen goed bevallen, mede vanwege het mooie weer.

De zomer in Nederland in 2012 stelde tot nu toe niet veel voor. Voor jonge kinderen is het niet leuk als ze langere tijd door slecht weer in hun ruimte zijn beperkt tot het domein van het schip. Tot de laatste week bleef het spannend of het weer nog zou verbeteren. In die laatste week voor het zeilen verbleven we op Vlieland. Het weer daar werd gekenmerkt door stevige wind en af en toe regen afgewisseld door lange perioden met zon. Dat was gelukkig al beter dan in de weken daarvoor. Het KNMI voorspelde grote kans op voortzetting van licht wisselvallig weer. Maar in de loop van de week werd het steeds zekerder dat er een periode van mooi weer aan zat te komen. Een prachtig vooruitzicht.

Vrijdag aan het einde van de ochtend het vertrek van Vlieland met de veerboot naar Harlingen. Ondanks de frisse noordenwind was het heerlijk in de zon op het buitendek. Op de veerboot waren ook Thore en Jana evenals Stance en Marco. Met Thore en Jana en hun beide kinderen hadden we zojuist een week op de camping Stortemelk doorgebracht. Zij gingen nu terug naar huis. Stance en Marco hebben een seizoensplek op Stortemelk en zijn dus regelmatig op Vlieland. Met Stance en Marco en hun beide kinderen die we kennen uit Utrecht, zouden we komende week gaan zeilen.

Coby had de voorgaande twee weken gevaren. We hebben haar gevraagd om nog een paar dagen met ons mee te varen. Vier jonge kinderen aan boord vragen de nodige aandacht. En drie van de vier volwassen waren niet of onvoldoende bekend met het schip. En uiteraard is het leuk om elkaar weer eens wat uitgebreid te spreken.

Volgens goede traditie valt er direct bij het aan boord gaan altijd wel wat te klussen. Ditmaal was het een slecht functionerend watercloset. Een probleem uit de voorgaande week dat nog niet goed was opgelost. Gelukkig betreft het geen essentieel onderdeel van het schip. Er zijn goede alternatieven. Desalniettemin samen met Coby de boel nogmaals uit elkaar gehaald, een rubberen ring enigszins aangepast en vervolgens de boel weer in elkaar gezet met aandacht voor een goede onderlinge passing van de onderdelen. Feitelijk was er dus minimaal verandert. En toch ging het nu beter, zij het nog niet helemaal als vanouds. Ook techniek vaart wel bij alleen aandacht!

Het was een paar dagen voor springvloed met het hoogwater midden op de dag. De wind was noordwest voorspeld voor de volgende dag. Het plan was om in ieder geval richting het oosten te varen: bovenlangs onder Terschelling via het Oosterom of onderlangs boven de Friese kust via het Abt. Zaterdag lagen we netjes een uur voor hoogwater buiten en werden de zeilen gehesen. De wind bleek meer noord dan noordwest. De keuze valt op bovenlangs ondanks dat we dan moeten kruisen. Want aantrekkelijker qua route. Met noordenwind liggen we bovendien mooi beschut onder Terschelling. Als we het tenminste halen.

We konden ver buiten het Kimstergat kruisen waardoor de mogelijkheid ontstond om het wantij aldaar nu eens langs de westzijde te passeren en direct aan te pikken op de Oostmeep. De waterdiepte daalde daarbij wel af en toe tot onder 1 meter ondanks dat het bijna springvloed was. Vanaf de Oostmeep met een lange slag omhoog richting de Blauwe Balg en dan, wanneer het niet langer kan vanwege de waterdiepte, overstag naar het westen. Het was inmiddels een paar uren na hoogwater en bij de volgende slag passeerden we nabij het wantij het kabelgebied tussen Terschelling en het vaste land. Het werd nog spannend of we daar al zouden vastlopen of niet. Gelukkig bleef de waterdiepte constant rond een kleine meter. Een half uur later brachten we het anker uit niet al te ver uit de kust net voorbij Oosterend. Een mooie plek om ’s avonds na het eten nog een wandeling te maken over het Wad naar Terschelling. Niemand had verwacht dat we nog zo ver zouden komen vandaag. Een mooi begin dus.

Aan de rand van een kreek aan het begin van de Boschplaat.

Voor de kinderen is het hun eerste wandeling over het Wad. Regelmatig wordt stilgehouden bij plaatsen waar enig zeeleven wordt vermoed. Het liefst hadden ze alles mee terug genomen aan boord wat ze aantroffen. Na wat passend onderricht blijft het gelukkig beperkt tot wat kokkels, een aantal bijzondere schelpen en een klein zeesterretje dat in een waterschoentje gevuld met zeewater in leven wordt gehouden en met zorg verder wordt getransporteerd.

De volgende ochtend komen we los rond half tien. De wind is zwak en we varen zonder problemen weg op de zeilen richting Ameland. Voor het zeegat voor Ameland voeren we nog een geplande man-over-boord manoeuvre uit als oefening. Het is voor een nieuwe bemanning goed om dit eens te ervaren om een beeld te krijgen van wat er moet gebeuren in voorkomende gevallen en welke rollen er daarbij zijn. Bij een oefening wordt de man-over-boord altijd gespeeld door een vrijwilliger of een stootwil. Meestal gaat de stootwil overboord. Ook de kinderen krijgen een rol. Zij hebben de taak om steeds te blijven wijzen naar de ‘drenkeling’. Tot driemaal toe loopt de manoeuvre niet soepel. Steeds na de overstag lukt het niet om de wind uit de zeilen te krijgen bij het naderen van de ‘drenkeling’. Door de te hoge snelheid is het lastig om grip op hem te krijgen om hem uit het water te halen. De derde poging lukt het dan toch maar niet netjes. We vervolgen onze weg naar het geultje vlak onder de zandbank in het zeegat. Het einde van het geultje loopt vlak langs de zandbank. Zeehonden zijn daar vaste bezoekers. Er liggen er een groot aantal te genieten van de warme ochtendzon. Het blijft een prachtig gezicht om ze zo te zien vanaf een relatief korte afstand.

Zeehonden genieten van de ochtendzon op de zandplaat in het zeegat bij Ameland.

Op het Borndiep varen we halve wind verder en omdat de wind is toegenomen tot 4 Beaufort maken we goede voortgang. Bij de Zuiderspruit komen we aan rond hoogwater en zetten de tocht voort dicht onder de kust van Ameland. Het doel is een overnachting bij De Hon. Bij droogvallen ter plekke blijkt rond het schip een groot aantal kokkels te liggen. De meesten nog te klein om voor een goede maaltijd te zorgen. Wellicht volgend jaar. Na de avondmaaltijd volgt weer een wandeling naar het eiland. We wandelen om de oostpunt naar de Noordzee en proberen onderweg bijzondere schelpen te vinden. Het blijkt namelijk dat we een schelpenexpert aan boord hebben die ons in de loop van de week nog het nodige hierover zal bijbrengen.

De avondzon geeft de Vriendschap een gouden glans.

We zijn nu in de derde dag en de wind blijft ZW 4. We willen verder naar het oosten. Onderlangs via het Wierumer Wad is een mogelijkheid. Veel aantrekkelijker is een tocht met ruime wind via het Smeriggat. De betonning is daar sinds enkele jaren verwijderd omdat het verzandde. Maar het springtij en de aangegeven kaarthoogte lijken een passage voor ons schip toe te staan. Het vermoeden wordt versterkt door twee andere platbodems die daar in de buurt hebben overnacht en hun weg vervolgen in onze richting. Het is het proberen waard. De tocht via het Smeriggat is korter. Dat geeft Coby die vandaag van boord gaat, meer tijd om thuis te komen. Wanneer we het Smeriggat naderen zien we een werkschip van Rijkswaterstaat voor ons uit varen. Al kruisend brengen ze vermoedelijk de geuldiepte in beeld ter voorbereiding van betonning volgend jaar. Want zelfs wanneer we aan het einde aanpikken op de Zoutkamperlaag en daar vlak onder het Rif door varen, komt het zwaard, dat toch aardig in het water steekt, niet aan de grond. Blijkbaar is het Smeriggat weer laag genoeg.

Het gaat voortvarend en we kunnen makkelijk nog de jachthaven van Schiermonnikoog halen. Eerst de Zoutkamperlaag afvaren en dan terug omhoog is de veilige maar langere route. Het is ook mogelijk om de Zoutkamperlaag over te steken en meer rechtstreeks naar de jachthaven te varen, deels via het onbetonde Gat van Schiermonnikoog. Het risico daarbij komt vooral van de Oude Wal, een hoge zandbank onder het eiland. Het is wel een vaarroute die ik altijd al eens heb willen doen. Het is hoogwater en de kaarthoogtes lijken verder geen problemen op te leveren. Met de peilstok paraat en het zwaard in het oog steken we de Zoutkamperlaag over. De maatregelen blijken niet eens nodig. De Oude Wal is zonder dat ook goed herkenbaar. De zandbank wordt namelijk verraden door een aantal watervogels die er al op staan met hun poten deels nog onder water. We buigen wat af naar het oosten om de zandbank te ontwijken. Terug in de vaargeul strijken we het grootzeil en varen rustig het laatste stukje op de fok naar de jachthaven. Het is nog kort na hoogwater. We zijn één van de eersten van dit tij die binnenlopen en kunnen eenvoudig een ligplaats aan de steiger vinden in de havenkom.

Voor de volgende dag, dinsdag, wordt een warme en windstille dag voorspelt. Het belooft 25 °C te worden op de Wadden. Omdat we met weinig wind –“Welke wind?” aldus de havenmeester– niet ver komen en er aan boord weinig schaduw is te vinden, besluiten we om een dag op het eiland door te brengen. Het plan is om ‘s ochtends langs wat mooie plekken te fietsen en ’s middags een bezoek te brengen aan het strand. We huren onder andere een tandem voor 1 volwassene en 2 meetrappende kinderen. Een groot wiel achter en een klein wiel voor. Het stuur achter (bij de volwassene) in plaats van voor. Het fiets vrijwel gelijk aan zo’n moderne, smalle bakfiets met twee wielen. Het voertuig is natuurlijk meteen populair bij de kinderen en er ontstaat een behoorlijke commotie over wie op de tandem (mee) mag en wie gewoon achterop moet bij een andere fiets. Zelfs over de procedure waarmee een eerlijke verdeling moet worden bereikt, kan men het niet eens worden. Na stevig onderhandelen wordt een akkoord bereikt over een schema met 5 verschillende combinaties van 4 kinderen en 3 fietsen waarbij de beide jongste kinderen tweemaal en de beide oudste kinderen driemaal op de tandem mogen (vanwege de beperkingen van het kleinste kinderzitje op de andere fietsen). Verder mocht niemand meer dan 2 beurten achter elkaar op de tandem. Op het laatste moment dreigde het bereikte akkoord nog te sneuvelen door onenigheid over welke combinatie als eerste mag. Maar het argument dat alle combinaties al op papier staan en dat bovenaan beginnen het handigste is, wordt alom geaccepteerd. Daarmee wordt de mini-top toch een succes. Het slotdocument zal die dag nog vele malen worden geraadpleegd.

De driepersoons-tandem, zelfs populair als ie stil staat.

En het was warm die dinsdag. Het was of fietsen of stilstaan in de schaduw om het enigszins dragelijk te houden. De meegenomen watervoorraad slonk zienderogen. Gelukkig is Schiermonnikoog niet groot en het strand wordt spoedig bereikt. Er is inmiddels wat wind uit het noorden. Dat zorgt voor verkoeling en een aardige branding. De juiste maat golven om het spannend te maken voor kleine kinderen en ze veel pret te bezorgen. De watertemperatuur is heerlijk. Aan het einde van de middag is er nog steeds volop zon. Eten op de boot is daardoor niet echt aanlokkelijk. Het wordt een picknick in het park in het midden van het dorp in de schaduw van de vele bomen. Na afloop een kopje koffie op het nabijgelegen terras.

Picknick in het park op Schiermonnikoog.

Volgens de getijtafels staat er de volgende dag rond 12:00u voldoende water voor ons schip in de geul naar de haven. Er liggen inmiddels een groot aantal zeilcharters naast elkaar in de voorhaven die onze manoeuvreer­ruimte beperken. We moeten achteruit varen. Helaas kunnen we weinig zwaard steken. Nog geen uur geleden was nog een bankje zichtbaar in de havenkom. Het risico bestaat dat het zwaard afbreekt wanneer je achteruit varend het zwaard in het bankje steekt. De wind is noord en met de boom proberen we de punt van het schip uit de buurt van de zeilcharterschepen te houden. We worden daarbij geholpen door één van de schippers die zijn motor aanzet en met het schroefwater ons voorschip ‘terugblaast’.

De wind is NNO. Op de fok varen we voor de wind naar de Geul van Brakzand. Het plan is naar de oostpunt van het eiland te varen voor ondermeer een nieuwe speurtocht naar bijzondere schelpen. Halverwege de geul hijsen we het grootzeil erbij en steken af richting de Groninger Balg om zo min mogelijk hoogte te verliezen. Hoog aan de wind zeilen we door het militair schietterein, op dat moment niet in gebruik. Dit jaar is een deel van het gebied sowieso niet toegankelijk vanwege zeehonden. Net na dit gebied maken we een slag naar het noorden. Na de volgende slag gaat het in één ruk verder naar het oosten langs alle tonnen over het wantij voorbij het Lutjewad tot aan de Spruit. Het alternatief was om al vanaf de Groninger Balg de Eilanderbalg af te varen. Dat is wel korter maar meer kruisen. De wind is inmiddels aangetrokken tot ruim 4 Beaufort. We varen zo hoog mogelijk aan de wind. Pas vlak voor de Zuid Oost Lauwers, ver voorbij Schiermonnikoog, gaan we weer overstag en kruisen een paar keer omhoog naar het noorden. De stroming helpt ons richting het zeegat. Ter hoogte van Simonszand steken we de plaat over naar de Eilanderbalg die we, nu vanaf de andere kant, met ruime wind afvaren terug naar Schiermonnikoog. Met een grote omweg maar daardoor een prachtige zeiltocht komen we na ongeveer 5 uren aan bij de oostpunt.

’s Avonds maken we een wandeling naar De Balg, de grote zandplaat aan de oostkant van Schiermonnikoog en het Noordzee strand. Behalve een paar grote Wulken die we onderweg tegenkomen, treffen we in de Noordzee (bij eb) talrijke kleine Hermietkreeftjes aan in het ondiepe water die met elkaar bakkeleien over wie mag intrekken in welke van de aanwezige schelpen.

Een Hermietkreeftje in een zojuist veroverde schelp.

De volgende ochtend ligt het schip weer droog en hebben we alle tijd voor nog een eilandbezoek. Tijd om onze verzameling schelpen uit te breiden met de heilige graal van het Schiermonnikoogse strand, de zeldzame Gekielde Noordhoren. De avond ervoor hebben we ons voorbereid met deel 1 en 2 van de “De Schelpen van Schiermonnikoog” door Thijs W. de Boer. We lopen langs de geul en vinden, net als gisteren, meteen weer een paar Wulken. De grootste is maar liefst 9,5 cm. De vondst even later van een Noordkromp van bijna 10 cm midden op De Balg, is zeer bijzonder. Een Noordkromp kan een leeftijd van 400 jaar bereiken. Iedereen is blij met alle vondsten ondanks dat de Gekielde Noordhoren niet werd aangetroffen. Terug bij het schip bestuderen we de schelpen terwijl we wachten op het hoogwater om onze reis voort te kunnen zetten.

Rond half drie in de middag komen we los. Vandaag staat een korte afstand naar Lauwersoog op het programma waar we de volgende dag het schip zullen overdragen aan de nieuwe bemanning. Vanaf de oostpunt zeilen we op de fok weg van onze ankerplaats. Bij vertrek lukt het nog goed om alleen met de fok oostelijk te varen richting de geul van de Eilanderbalg maar wanneer de wind draait naar het noordoosten en de geul ook kort in oostelijke richting afbuigt, zetten we alsnog het grootzeil erbij. Twee uur later zijn we bij de onbemande jachthaven in de buitenhaven van Lauwersoog.

Spelen met het bijbootje in de buitenhaven van Lauwersoog.

Het was een prachtige week met zon en ideale wind. Het eten was steeds eerlijk en heerlijk dankzij Stance. We sluiten de week af door eerst op ons gemak nog een laatste keer te genieten van de zon en de door Monica met zorg bereide koffie met geklopte melk. Terwijl de volwassenen het schip aan kant maken, vermaken de kinderen zich de rest van de ochtend op de steigers met het vangen van krabben, visjes, baby-kwalletjes of het spelen met de bijboot, Vriendschap II gedoopt door hen. Tenslotte verorberen we nog van een gezamenlijke maaltijd van vis en friet op de wal zodat ook de kinderen een positief gevoel overhouden aan het eten deze week. Met volle bepakking lopen we naar de veerhaven waar onze wegen zich scheiden. Stance en Marco gaan met de bus naar Leeuwarden om nog twee weken terug te keren naar Vlieland. Wij nemen de bus naar Groningen en keren terug naar thuis.

Reactie van Hilda op 21 oktober 2012 om 15:14 uur

Hey broer,

Eindelijk even tijd om jouw blog te lezen en op die manier mede (na) te genieten van jullie zeilweek. Prachtig verhaal! En eh… buitendek, watercloset, kokkels en springtij gaat nog net. Maar Stortemelk, wantij (bestaat dat in laag of hoog?), direct aan te meppen of mikken op de Oostmeep, De Hon, De Blauwe Balg en het Smerige Gat, De Zoutkamperlaag afvaren of oversteken, met de peilstok paraat en het zwaard in het oog…???!!! Leg het nog maar eens uit.;).
Tot vrijdag
Liefs
Hilda